Το οικογενειακό περιβάλλον καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σχολική επίδοση

Tο οικογενειακό περιβάλλον και η προσωπικότητα του μαθητή ευθύνονται για τη σχολική αποτυχία, περισσότερο απ’ ό,τι το εκπαιδευτικό σύστημα, υποστηρίζουν οι εκπαιδευτικοί, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου από το Τμήμα Κοινωνιολογίας, υπό την επίβλεψη του επίκουρου καθηγητή του ιδίου Τμήματος, Ευστράτιου Παπάνη.
Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε ένα αυτοσχέδιο
Υγεία,Γονείς και Παιδιά "Blog News"

ερωτηματολόγιο, που συμπληρώθηκε από εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και η κατασκευή του βασίστηκε σε αντίστοιχες έρευνες και διαπιστώσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας και στην πολυετή εμπειρία των ερευνητών στην ειδική αγωγή.

Στην έρευνα, οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν αντιστρέφει τις κοινωνικές ανισότητες και ότι υπάρχει συσχέτιση των σχολικών επιδόσεων με την αγορά εργασίας. Λιγότερο υποστηρίζεται, σε σχέση με τις υπόλοιπες απόψεις, ότι για τη σχολική αποτυχία ευθύνονται στοιχεία του εκπαιδευτικού συστήματος. Επίσης, το οικογενειακό περιβάλλον και η προσωπικότητα του μαθητή βαρύνονται, σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών, περισσότερο από το εκπαιδευτικό σύστημα.

«Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να καταγραφούν οι απόψεις των εκπαιδευτικών για τις αιτίες που οδηγούν τους μαθητές στη σχολική αποτυχία και κατά πόσο το εκπαιδευτικό σύστημα συμβάλλει σε αυτήν. Οι εκπαιδευτικοί και το υπόλοιπο εκπαιδευτικό προσωπικό διαδραματίζουν έναν κυρίαρχο ρόλο στην κοινωνικοπολιτική και ενταξιακή διαδικασία των μαθητών στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και στην αγορά εργασίας», σημειώνει ο κ. Παπάνης, προσθέτοντας:

«Οι εκπαιδευτικοί, αν και υποστηρίζουν την ευθύνη του εκπαιδευτικού συστήματος, μάλλον διαφωνούν με την άποψη ότι στοιχεία του εκπαιδευτικού συστήματος, όπως η ποιότητα, η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και η στάση τους απέναντι στους μαθητές επηρεάζουν τη σχολική αποτυχία των μαθητών.
Εδώ είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι:

 α) οι εκπαιδευτικοί στηρίζουν, παρά τις ελλείψεις, το δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης, αλλά διαφαίνεται ότι αναπτύσσεται ένας προβληματισμός για την ποιότητα και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, και
 - β) οι εκπαιδευτικοί μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας παρατηρούν και διαμορφώνουν τις κρίσεις και τις αντιλήψεις τους για την ικανότητα των μαθητών, στηριζόμενοι στις στερεοτυπικές αντιλήψεις τους σχετικά με τα χαρακτηριστικά του “καλού” ή του “κακού” μαθητή. Οι κατηγοριοποιήσεις των εκπαιδευτικών δεν είναι ουδέτερες και δεν βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια, αλλά είναι συνάρτηση των κοινών αντιλήψεων των εκπαιδευτικών για τη μαθησιακή συμπεριφορά των μαθητών.

Όσον αφορά στην άποψη των εκπαιδευτικών σχετικά με την ευθύνη του οικογενειακού περιβάλλοντος και της προσωπικότητας του μαθητή για τη χαμηλή σχολική επίδοση, σε διεθνείς και ελληνικές έρευνες, επικρατεί η αντίληψη ότι το οικογενειακό περιβάλλον καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σχολική επίδοση ενός μαθητή επηρεάζοντας τα κίνητρα, τις αξίες, αλλά και τις στάσεις του απέναντι στο εκπαιδευτικό σύστημα και στη μάθηση.

- Η κοινωνική θέση και το πολιτισμικό επίπεδο των γονέων, σε συνδυασμό με την οικογενειακή τους κατάσταση, λειτουργούν ως σημαντικός παράγοντας επιρροής της επίδοσης των μαθητών-παιδιών.
-Έχει διαπιστωθεί, άλλωστε, ότι οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα δεν εμπλέκονται στη μόρφωση των παιδιών τους κι αυτό επηρεάζει με ιδιαίτερο τρόπο την προσωπικότητα και τις δεξιότητες των παιδιών.
-Το πολιτισμικό κεφάλαιο της οικογένειας, οι διαπροσωπικές σχέσεις των μελών της και η γονεϊκή εμπλοκή καθορίζουν ένα μεγάλο ποσοστό από τα σχολικά και επαγγελματικά αποτελέσματα της βιογραφίας των παιδιών.
- Οι εκπαιδευτικοί της παρούσας έρευνας επιμερίζουν περισσότερες ευθύνες στο θεσμό της οικογένειας και στην προσωπικότητα του μαθητή σε σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι υπάρχουν δύο ομάδες εκπαιδευτικών που διαφοροποιούνται. Οι εκπαιδευτικοί της πρώτης ομάδας είναι πιο αισιόδοξοι σχετικά με τις επαγγελματικές προοπτικές των μαθητών που έχουν σχολικά αποτύχει και δεν αποδίδουν ευθύνες στα περιβαλλοντικά συστήματα (οικογένεια, σχολείο, μαθητής), ενώ οι εκπαιδευτικοί της δεύτερης ομάδας είναι περισσότερο καταγγελτικοί, αφού συμφωνούν ότι η σχολική επίδοση επηρεάζει τις επαγγελματικές προοπτικές των παιδιών που βιώνουν τη σχολική αποτυχία και καταμερίζουν τις ευθύνες στο εκπαιδευτικό σύστημα (και τα μέλη του), που δεν μπορεί να γεφυρώσει τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς και δευτερευόντως στο οικογενειακό περιβάλλον και στην προσωπικότητα του μαθητή».