Πρώην διοικητικό στέλεχος της IKEA Σουηδίας ανατρέπει στο βιβλίο του την θετική εικόνα της εταιρείας. Ένα κείμενο του Niels Reise για το «SPIEGEL ONLINE»
Η IΚΕΑ έχει χαρακτηριστεί ως «τεφλόν πολυεθνική» λόγω της πολύ θετικής εικόνας της. Ένα βιβλίο όμως έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα. Ένα πρώην κορυφαίο εκτελεστικό στέλεχος της εταιρείας περιγράφει μία πολύ άσχημη εικόνα για τις πρακτικές που χρησιμοποιεί ο σουηδικός κολοσσός επίπλων. Ο συγγραφέας υποστηρίζει η εταιρεία λειτουργεί σαν μια αίρεση, με κατασκόπους, ψέματα και πρακτικές ρατσισμού.
Ο ιδρυτής της IΚΕΑ, της διεθνούς σουηδικής εταιρείας επίπλωσης σπιτιού, είναι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Ωστόσο, ο Ingvar Kamprad, όπως είναι το όνομά του, θεωρείται ευρέως ως ένας μέσος άντρας που ζει μία μέση ζωή. Όπως ακριβώς και τα έπιπλα του. Απλή και απέριττη.
Τα ανέκδοτα που στηρίζουν την εικόνα αυτή, αφθονούν. Για παράδειγμα, ο Σουηδός από το Smaland φέρεται να έχει ακόμα έναν καναπέ κlippan 30 χρόνων στο σαλόνι του. Τέτοιου είδους ιστορίες ενισχύουν τη σεμνότητα του Kamprad και μαρτυρούν την ποιότητα των επίπλων του που αντέχουν στο χρόνο παρά τις μέτριες τιμές των επίπλων του.
Ο άνθρωπος που θέλει να μεταστρέψει την ευχάριστη αυτή εικόνα είναι ο Johan Stenebo. Ο Stenebo, από τη Στοκχόλμη, άρχισε να εργάζεται στην IKEA πριν από 20 και πλέον χρόνια, αρχικά ως εκπαιδευόμενος στην αποθήκη Kaltenkirchen, βόρεια από τη γερμανική πόλη του Αμβούργου. Η τροχιά της καριέρας του τον οδήγησε στο υψηλότερο διοικητικό επίπεδο της IΚΕΑ. Διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος της θυγατρικής της IΚΕΑ, GreenTech, ενώ εργάστηκε ακόμη και ως προσωπικός βοηθός του Kamprad.
Ο Stenebo αποχώρησε από την εταιρεία πριν από εννέα μήνες μετά τις διαφορές που προέκυψαν με τη διοίκηση. Πλέον είναι ο συγγραφέας ενός βιβλίου που φιλοδοξεί να ρίξει φως σε ότι αφορά την εταιρεία. Χαρακτηριστικός ο τίτλος του: «Η αλήθεια για την IΚΕΑ». Το βιβλίο έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον στη Σουηδία. Είναι η πρώτη φορά στην 60χρονη ιστορία της εταιρείας που βλέπουν το φως αρνητικά σχόλια και μάλιστα από έναν ανώτερο διοικητικό της υπάλληλο. Είναι σαφές ότι το βιβλίο είναι ένα είδος εκδίκησης - αποπληρωμής: ένα βουνό άπλυτα χωρισμένο σε 14 κεφάλαια.
Πολλοί είναι οι Σουηδοί που αναρωτιούνται γιατί έγραψε το βιβλίο. Τι στο καλό θα μπορούσε να έχει κάνει ο 83χρόνος Ingvar Kamprad που θα οδηγούσε έναν ανώτερο υπάλληλο όπως ο Stenebo να αλλάξει πλευρά, μετά από τόσα χρόνια που δούλεψε στο πλευρό του.
Ο Stenebo ισχυρίζεται ότι πρόκειται για ηθικό ζήτημα. «Δεν μπορούσε να ζω με αυτό πια και δεν μπορούσα να μένω σιωπηλός», δήλωσε στο «SPIEGEL ONLINE». Στην αφιέρωση που κάνει στην μητέρα του, Χριστίνα, στην αρχή του βιβλίου, ο Stenebo την ευχαριστεί για τα όσα του δίδαξε για τη «δύναμη της καθαρής συνείδησης».
Το βιβλίο ισχυρίζεται ότι οι γνωστές προκαταλήψεις για την IKEA και τον Kamprad είναι ψευδείς. Στην πραγματικότητα, υποστηρίζει ο συγγραφέας, η όλη επιχείρηση είναι ένας ιστός υφασμένος από καλά κρυμμένα και υπολογισμένα ψέματα. Το ανέκδοτο με τον παλιό καναπέ, για παράδειγμα. Αυτού του είδους οι ιστορίες δημιουργήθηκαν από τον ίδιο τον Kamprad και στη συνέχεια διαδόθηκαν από ένα πρόθυμο μέσο ενημέρωσης, γράφει, ο Stenebo.
Οδηγώντας τις τιμές
«Η εταιρεία έτρεχε καλύτερα όταν ο Kamprad άρχισε να παίζει το ρόλο ενός ασκητή», υπογραμμίζει ο Stenebo. «Πέρα από αυτό, αυτή η μικροαστική βιτρίνα τον βοήθησε να διαπραγματευτεί τις τιμές με τους προμηθευτές». Σε ποιο σημείο άραγε ο αναγνώστης θα μπει στον πειρασμό να ρωτήσει αν η εταιρεία πραγματικά ασκούσε πιέσεις για χαμηλότερες τιμές – κατά τα λόγια του Stenebo, μόνο και μόνο για να τρώνε με χρυσά κουτάλια, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο και οι γιοι του.
Οι γιοι ονομάζονται Mathias και Peter και πριν από πέντε χρόνια είχαν προωθηθεί ως ανώτερα διοικητικά στελέχη. Ο μεγαλύτερος γιος, Peter, ιδίως τοποθετήθηκε στη θέση του εμφανώς, ως ο κληρονόμος του «θρόνου» της IKEA. Ο Stenebo, τον αποκαλεί «ανίκανο ρατσιστή» και τονίζει ότι οποιοσδήποτε επέκρινε τον Peter για τη σοβινιστική στάση του, είχε να κάνει με τον «πατριάρχη» Ingvar.
Αυτά είναι σκληρά - και κατά κάποιον τρόπο όχι και πολύ «σουηδικά» λόγια. Θα μπορούσε το βιβλίο να είναι μια προσωπική εκδίκηση κάποιου είδους; Ο Stenebo το αντικρούει έντονα. Αναφέρει μάλιστα ότι αυτός είναι που πρέπει να ανησυχεί για ενδεχόμενη εκδίκηση από τον Kamprad. Σύμφωνα με τον Stenebo, η IKEA δεν είναι μία κανονική πολυεθνική επιχείρηση. Η εταιρεία, με 135.000 υπαλλήλους σε 44 χώρες, διοικείται από την οικογένεια του Kamprad και μόνο αυτή. Και οι παντοδύναμοι Kamprad διοικούν την επιχείρηση σαν αίρεση, ισχυρίζεται. «Υπήρχε ένας άγραφος νόμος για την ανώτερη διοίκηση της IKEA. Πίστη στον Ingvar μέχρι θανάτου» σημειώνει ο Stenebo.
Είναι η IKEA πραγματικά διαφορετική από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη εταιρεία;
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που σπανίως ασκείται κριτική στον Kamprad και στην IKEA, ισχυρίζεται ο συγγραφέας. Ο Stenebo αποκαλεί την IKEA «μία από τις πιο μυστικοπαθείς εταιρείες στον κόσμο». Προς μεγάλη του απογοήτευση του σουηδικού τύπου, ο Kamprad σπάνια δίνει συνεντεύξεις. Και όταν κάνει, τις παραχωρεί μόνο σε επιλεγμένους δημοσιογράφους οι οποίοι, σύμφωνα με τον Stenebo, είναι υποχρεωμένοι να προσαρμόζουν τις ιστορίες τους ανάλογα με τις απαιτήσεις του Kamprad. Ο Stenebo, υποστηρίζει πως με αυτό τον τρόπο «στήθηκε» η δημόσια εικόνα του δισεκατομμυριούχου. Με συγκινητικές ιστορίες για προβλήματα που αντιμετώπιζε σχετικά με την ικανότητές του για γραφή και ανάγνωση και την τάση του να καταφεύγει ανά περιόδους στον αλκοολισμό.
Είναι όμως όλα αυτά τόσο άσχημα; Είναι πράγματι η IKEA διαφορετική από άλλες μεγάλες εταιρείες που διοικούνται από ισχυρές προσωπικότητες;
Εάν αυτή είναι πραγματικά η «αλήθεια για το IKEA» τότε η οικογένεια Kamprad φαίνεται να έχει κάπως εκκεντρικές ιδέες, για το τι αποτελεί καλή δημόσια εικόνα. Οι δισεκατομμυριούχοι συνήθως είναι γνωστοί για τα ακριβά τους γούστα στα αυτοκίνητα, τις όμορφες ερωμένες ή τους όμορφους εραστές αν πρόκειται για γυναίκες ή τις φιλανθρωπικές τους δραστηριότητες κι όχι για τα προβλήματά τους με το ποτό ή τη δυσλεξία τους. Οι υποτιθέμενες αποκαλύψεις του Stenebo, φαίνονται πιο λογικές ιδωμένες μέσα από την προοπτική του άσωτου υιού. «Λατρεύω τον Ingvar και θαυμάζω τη μοναδική ιδιοφυία του» αναφέρει ο Stenebo. Ο πρώην υπάλληλος υποστηρίζει ότι κίνητρό του για όσα πράττει είναι η ανησυχία του για το μέλλον της εταιρείας.
Ο Stenebo κατηγορεί την IKEA ότι χρησιμοποιεί μεθόδους απασχόλησης ανάλογες αυτών που χρησιμοποιούνταν από τη Στάζι, τη μυστική αστυνομία της ανατολικής Γερμανίας. Περιγράφει ένα σφιχτοδεμένο δίκτυο πληροφοριοδοτών που μπορούσε να επικοινωνεί άμεσα με τον Kamprad στο ιδιωτικό του σπίτι στην Ελβετία, μέσω τηλεφώνου και φαξ. Ήταν επιφορτισμένοι με την τακτική ενημέρωση του Kamprad για την ατμόσφαιρα στην εταιρεία και να μεταβιβάζει πληροφορίες για πρόσωπα και κουτσομπολιά. Σύμφωνα με το Stenebo, η σουηδική έδρα της IKEA ταρακουνήθηκε από μια πάλη εξουσίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990, περίοδο κατά την οποία «οι κατάσκοποι ανέλαβαν ενεργό δράση για να πάρουν τους εργαζόμενους με το μέρος του Kamprad». Η σύγκρουση έφθασε στο σημείο που υπήρχε η αίσθηση ότι όλη η επιχείρηση ήταν «διαχωρισμένη σε φατρίες υπέρ και κατά του Ingvar», αρχίζει ο Stenebo.
Στον όροφο των διοικητικών και επιτελικών στελεχών, οι αλλοδαποί αποκαλούνταν «αράπηδες». Δεν είχαν την ευκαιρία της προώθησης στην εταιρεία, πράγμα το οποίο ο Stenebo αποδίδει στην αυξημένη παράνοια του Kamprad. Η IKEA, παρά το γεγονός ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη εταιρεία επίπλων στον κόσμο, διοικείται αποκλειστικά από άτομα από το Älmhult της σουηδικής περιοχής της Smaland – της μικρής πόλης στην οποία ο ίδιος ο Kamprad μεγάλωσε. «Γεννημένος στο χωριό» είναι η σουηδική έκφραση. Η σημασία του αίματος και του τόπου γέννησης μέσα στην IKEA δεν είναι τυχαία. Εντός της εταιρείας επικρατεί κραυγαλέος ρατσισμός, τονίζει ο Stenebo.
Ο γίγαντας από τεφλόν
Σε όλο τον κόσμο, η IKEA χαρακτηρίστηκε ως πρότυπο πολυεθνικής εταιρείας. Σε ένα άρθρο του, το 2001, το αμερικανικό περιοδικό «Newsweek» χαρακτήρισε την επιχείρηση ως «η πρωτότυπη τεφλόν πολυεθνική», επειδή «γιατί καμία τιμή δεν παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα». Ωστόσο, ο Stenebo επιμένει ότι αυτό έχει να κάνει με την κυνική και δόλια τακτική της εταιρείας παρά με το υποτιθέμενο αειφόρο επιχειρηματικό της μοντέλο.
Σύμφωνα με τον Stenebo, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η Ikea έχει «φιμώσει» μία σειρά από πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις, «λαδώνοντάς» τις καταβάλλοντας διόλου ευκαταφρόνητα ποσά. Ο συγγραφέας αναφέρεται συγκεκριμένα στο παράδειγμα της Greenpeace. Ισχυρίζεται ότι εκπρόσωποι της IKEA επισκέφθηκαν το μόνο παρθένο δάσος στη ρωσική περιοχή του Καρέλια, «χέρι-χέρι» με ανθρώπους της Greenpeace. Η Greenpeace στη συνέχεια πήρε «πολλά χρήματα» για μία καμπάνια στα μέσα ενημέρωσης που έκανε άλλες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες - όπως η γιγαντιαία φινλανδική εταιρεία κατασκευής χαρτιού, Stora Enso να μειονεκτούν.
Όταν λίγο αργότερα, η IKEA αναλάμβανε την ευθύνη για την κοπή δέντρων από ένα τεράστιο τμήμα του Τροπικού δάσους του νησιού Βόρνεο, η Greenpeace έμεινε στο πλευρό της διατηρώντας τη συμφωνία τους και υπερασπίζοντας δημόσια τους Σουηδός, υποστηρίζει ο Stenebo. Άλλες γνωστές ΜΚΟ έχουν επίσης επωφεληθεί από γενναιόδωρες δωρεές της IKEA, ισχυρίζεται. «Η IKEA μετατρέπει αυτές τις οργανώσεις σε οικονομικούς ομήρους».
Η Greenpeace αρνείται κατηγορηματικά τα όσα της προσάπτει ο Stenebo. Φυσικά, «φυσικά μιλάμε με την ΙΚΕΑ, αλλά ποτέ δεν έχουμε δεχτεί χρήματα από την εταιρεία», διευκρινίζει στο «SPIEGEL ONLINE», ο Patrik Eriksson, επικεφαλής των εκστρατειών της σουηδικής Greenpeace.
Ο Stenebo καταγγέλλει επιπλέον τις πρακτικές προμηθειών της εταιρείας. Ισχυρίζεται ότι, ενώ η IKEA θέλει να περάσει την εικόνα του λαμπρού παραδείγματος μίας εταιρείας, φιλικά προσκείμενης στο περιβάλλον, θέλει επιπλέον να έχει εξασφαλισμένη πρόσβαση σε συνεχή και τακτικό εφοδιασμό ξύλου. «Το κλειδί για τις χαμηλές τιμές της Ikea είναι αποτέλεσμα της προμήθειας φθηνών πρώτων υλών» τονίζει ο Stenebo. «Και τα έπιπλα της ΙΚΕΑ, κατασκευάζονται κυρίως από ξύλο».
Στους καιρούς της «πολιτικής ορθότητας», η συνεργασία με περιβαλλοντικές ομάδες δεν είναι μόνο θέμα καλής δημόσιας εικόνας. Πολλές χώρες που έχουν παραγωγή ξυλείας, βρίσκονται υπό τη συνεχή πίεση της παγκόσμια κοινότητας. Σύμφωνα με τον Stenebo, ένα σημαντικό μέρος των προϊόντων ξυλείας της IKEA προέρχεται από την Κίνα. «Ξέρω ότι ακόμα και στην Κίνα δεν μπορείτε να αγοράσετε ξύλο νομότυπα με τις τιμές που καταβάλαμε εμείς», υποστηρίζει ο Stenebo.
Ωστόσο, οι μεγάλες εταιρείες κατηγορούνται συχνά ότι δεν ελέγχουν τις πρακτικές των προμηθευτών τους αρκετά καλά και προσπαθούν να επηρεάσουν τους περιβαλλοντολόγους ακτιβιστές. Ιδιαίτερα οι κατασκευαστές ενδυμάτων είναι πολύ συχνά στόχοι τέτοιων κριτικών. Ακόμη και αν οι ισχυρισμοί είναι αληθείς, η IKEA δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.
Φθηνότερα από μία καθαρή συνείδηση
Ο Stenebo περιγράφει στο βιβλίο του περισσότερα παραδείγματα καταγγελιών εναντίον της IKEA, από τους ισχυρισμούς για την αποπτέρωση ζωντανών χηνών που γίνεται προκειμένου να κατασκευαστούν τα μαξιλάρια «Gosa» και οι κουβέρτες «Mysa» κουβέρτες (τα ονόματα και των δύο προϊόντων σημαίνουν στα σουηδικά «αγκαλιά») μέχρι τα χαλιά που κατασκευάζονται από παιδιά στο Πακιστάν. Κι εδώ η IKEA κάνει χρήση έντεχνα προωθούμενων χορηγιών προς στις οργανώσεις που βοηθούν τα παιδιά, προκειμένου να υπερασπιστεί αποτελεσματικά την εικόνα της. «Το γεγονός είναι ότι μια εταιρεία με τεράστιους πόρους, όπως η ΙΚΕΑ, είναι ελεύθερη να χρησιμοποιεί οποιουσδήποτε προμηθευτές θέλει» δηλώνει ο Stenebo. «Όμως, αντί να χρησιμοποιούν το καλύτερο, χρησιμοποιούν το φθηνότερο» σημειώνει, προσθέτοντας ότι οι φιλανθρωπικές χειρονομίες είναι φθηνότερες από μία καθαρή συνείδηση και έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα να εκπίπτουν από τη φορολογία.
Γιατί όμως ο Stenebo αποφάσισε να γράψει τώρα αυτό το βιβλίο; Ο ίδιος υποστηρίζει ότι Stenebo λέει ότι μήνες πριν είχε μία σοβαρή διαφωνία με τον Peter Kamprad, τον κληρονόμου του θρόνου της IKEA. Σύμφωνα με τα όσα διηγείται, τότε κατέστη σαφές για τον ίδιο, ότι είχε συνείδηση και ότι δεν μπορούσε πλέον να την αγνοήσει. «Η οικονομική ισχύς σημαίνει ευθύνη απέναντι στους ανθρώπους και το περιβάλλον» εξηγεί ο Stenebo. «Ο Peter δεν το καταλαβαίνει αυτό. Οι γυναίκες και οι αλλοδαποί αποκλείστηκαν και συνειδητά έγινε περιβαλλοντική κατάχρηση».
Όταν το «SPIEGEL ONLINE» ήρθε σε επαφή με το γραφείο τύπου της IKEA για μια δήλωση σχετικά με το βιβλίο Stenebo, η απάντηση ήταν πως τα όσα περιγράφονται στο βιβλίο αποτελούν τις «απόψεις ενός ιδιώτη». Το γραφείο τύπου αρνήθηκε να σχολιάσει τις λεπτομέρειες.
Όσο για τον ίδιο τον Kamprad; Ουδέν σχόλιο, επίσης.
Ο Stenebo, από την άλλη πλευρά, είναι βέβαιος ότι το βιβλίο του εδώ και πολύ καιρό βρίσκεται στο κομοδίνο του Kamprad. «Ο Ingvar θα διαβάσει το βιβλίο με τα μάτια του χαμαιλέοντα. Με μισεί και με λατρεύει».
Η υπερηφάνεια στη φωνή του Stenebo είναι πολύ εμφανής.
busy bee
Read more...
