Γιατί η θεολογία αναδεικνύεται ξανά ως σημείο αναφοράς ριζοσπαστικών πολιτικών; Αναδεικνύεται όχι με σκοπό να παράσχει ένα θεϊκό «μεγάλο Άλλο», ώστε να εγγυηθεί την τελική επιτυχία των προσπαθειών μας, αλλά, αντιθέτως, ως ένα τεκμήριο της ριζοσπαστικής ελευθερίας μας, χωρίς «μεγάλο Άλλο» να στηριχτούμε. Ο Ντοστογιέφσκι είχε επίγνωση του πως ο Θεός μας προσφέρει ελευθερία και υπευθυνότητα – δεν είναι ένας καλοκάγαθος αφέντης που μας κατευθύνει στην ασφάλεια, αλλά κάποιος που μας θυμίζει ότι είμαστε εντελώς μόνοι μας. Άρθρο του Slavoj Žižek, φιλόσοφου και κριτικού, για το περιοδικό «NewStatesman».
Ο Θεός που έχουμε εδώ είναι περισσότερο σαν το Θεό από το παλιό μπολσεβίκικο ανέκδοτο για έναν κομουνιστή προπαγανδιστή, ο οποίος, μετά το θάνατό του, βρίσκεται στην κόλαση, όπου σύντομα πείθει τους φύλακες να τον αφήσουν να φύγει και να πάει στον παράδεισο. Όταν ο διάβολος παρατηρεί την απουσία του, επισκέπτεται το Θεό, απαιτώντας «να επιστρέψει στην κόλαση ότι χρωστάει στον διάβολο». Ωστόσο, μόλις απευθύνεται στο Θεό, προσφωνώντας τον «Κύριέ μου», εκείνος τον διακόπτει: «Πρώτον, δεν είμαι Κύριος, αλλά σύντροφος. Δεύτερον, είσαι τρελός και μιλάς σε φανταστικά πλάσματα; Δεν υπάρχω! Τρίτον, συντόμευε, διαφορετικά θα χάσω τη συνάντηση με τα μέλη του κόμματος».
Αυτού του είδους το Θεό χρειάζεται ένας αυθεντικός αριστερός: ένα Θεό που έγινε ολόκληρος «άνθρωπος», έναν σύντροφο ανάμεσά μας, σταυρωμένο μαζί με 2 κοινωνικά απόβλητα – και που όχι μόνο «δεν υπάρχει», αλλά κι ο ίδιος το γνωρίζει αυτό, αποδεχόμενος τη διαγραφή του και περνώντας ολοκληρωτικά στην αγάπη που ενώνει τα μέλη του Αγίου Πνεύματος (το κόμμα, τη χειραφετούμενη συλλογικότητα). Ο Καθολικισμός αναδεικνύεται συχνά ως ένας συμβιβασμός μεταξύ του «καθαρού» Χριστιανισμού και του παγανισμού – αλλά τι είναι τότε ο Χριστιανισμός στο επίπεδο αντίληψής του; Ο Προτεσταντισμός; Κάποιος πρέπει να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα εδώ: ο μόνος Χριστιανισμός στο επίπεδο αντίληψής του, που ανασύρει όλες τις συνέπειες από το βασικό γεγονός – το θάνατο του Θεού – είναι ο αθεϊσμός. Ο Ισπανός αναρχικός Buenaventura Durutti είπε: «Η μόνη εκκλησία που φωτίζει είναι η φλεγόμενη εκκλησία». Είχε δίκιο, αλλά όχι στο αντι-κληρικό μήνυμα που επεδίωκε να στείλει η παρατήρησή του. Η θρησκεία φτάνει στην αλήθεια της μέσω της αυτοακύρωσής της.
tvxs.gr
Στο «Το μορφωμένο κτήνος είναι επικίνδυνο», ο Μπρεχτ σημειώνει: «Το κτήνος είναι κάτι δυνατό, τρομερό, καταστροφικό: η λέξη αποπνέει έναν επικίνδυνο ήχο». Περιέργως, γράφει: «η ερώτηση κλειδί, στην πραγματικότητα είναι αυτή: πως μπορούμε εμείς να μετατραπούμε σε κτήνος, κτήνος με τέτοια έννοια που οι φασίστες θα φοβηθούν για την κυριαρχία τους;». Είναι συνεπώς ξεκάθαρο ότι για τον Μπρεχτ αυτή η ερώτηση προκρίνει μια θετική αποστολή, όχι το συνηθισμένο μοιρολόγι για το πως οι Γερμανοί – ένας τόσο μορφωμένος πληθυσμός – μπόρεσαν να μετατραπούν σε κτήνη Ναζί. «Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η καλοσύνη πρέπει να είναι ικανή να θίξει τη βαρβαρότητα».
Μόνο κατά αυτής της προϊστορίας μπορούμε να διατυπώσουμε το κενό που χωρίζει την ανατολίτικη φιλοσοφία από τη χριστιανική χειραφετούμενη λογική. Η ανατολίτικη λογική αποδέχεται το αρχέγονο χάσμα ή χάος ως την απόλυτη ειλικρίνεια και, παραδόξως, για το λόγο αυτό, προτιμά την οργανική κοινωνική δομή με το κάθε στοιχείο στη σωστή θέση. Στον πυρήνα του Χριστιανισμού υπάρχει ένα αχανές, διαφορετικό σχέδιο: εκείνο μιας καταστροφικής αρνητικότητας, η οποία δεν καταλήγει σε ένα χαοτικό κενό αλλά μεταλλάσσεται (και αυτο-οργανώνεται) σε μια νέα τάξη πραγμάτων, επιβάλλοντάς την στην πραγματικότητα.
Για το λόγο αυτό, ο Χριστιανισμός είναι αντι-σοφία: η σοφία μας λέει ότι οι προσπάθειές μας είναι μάταιες, ότι όλα καταλήγουν σε χάος, ενώ ο Χριστιανισμός επιμένει σαν τρελός στο αδύνατο. Η αγάπη, ειδικά μια χριστιανική, σίγουρα δεν είναι σοφή. Γι’ αυτό ο Παύλος είπε: «Θα καταστρέψω τη σοφία του σοφού». («Sapientiam sapientum perdam», καθώς το ρητό του είναι συνήθως γνωστό στα Λατινικά). Θα πρέπει να πάρουμε τον όρο «σοφία» κυριολεκτικά εδώ: είναι σοφία (με την έννοια της «ρεαλιστικής» αποδοχής του πως είναι τα πράγματα) αυτό που πραγματεύεται ο Παύλος, όχι τη γνώση.
Με όρους κοινωνικής τάξης, το τελευταίο σημαίνει ότι η αυθεντική χριστιανική παράδοση απορρίπτει τη σοφία ότι η ιεραρχική τάξη είναι η μοίρα μας, ότι όλες οι προσπάθειες να διαταραχθεί και να δημιουργηθεί μια άλλη υπέρμαχη της ισονομίας και ισοπολιτείας τάξη θα πρέπει να καταλήξουν σε καταστροφικό τρόμο. Η Αγάπη ως πολιτική αγάπη σημαίνει ότι η άνευ όρων, υπέρ της ισονομίας αγάπη για τον διπλανό κάποιου μπορεί να λειτουργήσει ως η βάση για μια νέα τάξη.
Η μορφή εμφάνισης αυτής της αγάπης είναι αυτό που μπορούμε επίσης να αποκαλέσουμε ως την ιδέα του κομουνισμού: η έντονη επιθυμία πραγμάτωσης μιας ισόνομης κοινωνικής τάξης αλληλεγγύης. Η αγάπη είναι η δύναμη αυτού του παγκόσμιου συνδέσμου που, σε μια χειραφετούμενη συλλογικότητα, ενώνει τους ανθρώπους άμεσα, βάση της μοναδικότητάς τους, προσπερνώντας τις ατομικές τους θέσεις στην κοινωνική ιεραρχία. Πράγματι, ο Ντοστογιέφσκι είχε δίκιο όταν έγραψε: «Ο σοσιαλιστής που είναι χριστιανός πρέπει να τρομάζει περισσότερο από έναν σοσιαλιστή που είναι άθεος». Ναι, να τρομάζει τους εχθρούς του/της.
Ήταν ο άγιος Παύλος που παρείχε έναν παράδοξα σχετικό ορισμό του αγώνα της χειραφέτησης: «Γιατί ο αγώνας μας δεν είναι κατά της σάρκας και του αίματος, αλλά κατά των ηγετών, κατά των αρχών, κατά των παγκόσμιων κοσμοκρατόρων αυτού του σκότους, κατά της πνευματικής αποδυνάμωσης στους ουρανούς» (Ephesians 6:12). Ή, μεταφρασμένο στη σημερινή γλώσσα: «Ο αγώνας μας δεν είναι κατά συγκεκριμένων, διεφθαρμένων ατόμων, αλλά κατά εκείνων στην εξουσία γενικώς, κατά της αρχής τους, κατά της παγκόσμιας τάξης και της ιδεολογικής αινιγματικότητας που τη συντηρεί».
Κάποιος πρέπει αποφασιστικά να απορρίψει την φιλελεύθερη – που σε καθιστά θύμα – ιδεολογία, η οποία περιορίζει τις πολιτικές στην αποφυγή των χειρότερων, αποκηρύσσοντας όλα τα θετικά σχέδια και επιδιώκοντας τη λιγότερο κακή επιλογή. Όπως επισήμανε με πικρία ο Arthur Feldmann, ένας Βιενέζος Εβραίος συγγραφέας, η τιμή που συνήθως πληρώνουμε για την επιβίωση είναι η ζωή μας.
Read more...
